استاندارد کابل کشی شبکه های کامپیوتری

دنیای امروز بدون راه اندازی شبکه‌های کامپیوتری قابل تصور نیست. در زمان و دوره‌ای از تاریخ زندگی می‌کنیم که ارتباطات و تبادل اطلاعات در فضای سایبر و در بستر شبکه‌های کامپیوتری مهم‌ترین و اساسی‌ترین و شاید بهتر بگیم حیاتی‌ترین موضوعات عصر ماست. در این راستا می‌توان بهره برداری از شبکه‌های کابلی را به عنوان یکی از پایدارترین بسترهای شبکه نام برد که حجم عمده‌ای از انتقال داده در این زیرساخت شبکه صورت می‌گیرد. این نوع شبکه‌ها با توجه به نوع کابل و تجهیزات پسیو شبکه که در کنارشان استفاده می‌شود دارای سرعت انتقال دیتا و پهنای باندهای متفاوتی هستند. اما آنچه که مسلم است پیاده سازی ‫استاندارد کابل کشی شبکه های کامپیوتری از نوع ساخت یافته‎ است.

در این مقاله اهداف و دلایلی که در اجرای کابل کشی شبکه های کامپیوتری باید رعایت شود، به صورت اصولی مطرح شده است. با افزایش نیاز مشتری به نصب و راه اندازی شبکه های درون سازمانی در ادارات و سازمان‌ها، مدیران بهتر است با نوع خدمات شبکه و استانداردهای خدمات کابل کشی و پسیو شبکه آشنایی کامل داشته باشند.

راندمان و کیفیت یک شبکه کامپیوتری بستگی به کیفیت زیرساخت شبکه ، یعنی رعایت استاندارد کابل کشی و ترانکینگ آن دارد. اگر نصاب بی‌تجربه و اصول کابل کشی را رعایت نکند قطعاً در آینده سازمان با مشکلات زیادی روبرو می‌شود. بنابراین با رعایت استاندارد کابل کشی شبکه،  طبق اصول تعیین شده از سازمان استانداردسازی دیگر نیازی به ایجاد تغییر، و صرف هزینه زیاد بابت بروز مشکل در شبکه و یا تغییر در ساختار کابل کشی ندارید. پس از طراحی و راه اندازی شبکه و کابل کشی، فقط هزینه مربوط به پشتیبانی و نگهداری تجهیزات می‌باشد که این هزینه در قبال راه اندازی ابتدایی شبکه بسیار ناچیز است.

شاید در اولین نگاه، تصور از کابل کشی شبکه، موضوعاتی نظیر موارد زیر را یادآور شود؛

• طراحی نقشه کابلی کشی
• آرایش انواع رک دیواری و رک ایستاده
• نصب و اجرای ترانکینگ و داکت
• اجرای شبکه‌های مبتنی بر فیبر نوری
• کابل کشی شبکه، تلفن، برق
• شماره گذاری نودهای شبکه و تست نودها
• نصب پریز شبکه، تلفن، برق
• نصب انواع پچ پنل
• تعویض و ارتقاء شبکه‌های کابلی قدیمی

اگر چه موارد فوق قابل تأمل و اهمیت است ولی نکته مهم استاندارد عمل کردن و یا بعبارتی ساختارمند پیش رفتن است. در یک تعریف ساده می‌توان گفت اصول کابل کشی ساخت‌ یافته یعنی رعایت یکسری استانداردهای جهانی نظیر استاندارد TIA و BICSI که مشتمل بر اصول اجرا و پیاده سازی پریزها (Outlet)، کانکتورها، کابل‌ها (مسی و یا فیبر نوری)، اتصالات و تجهیزات اتصال (Patch Panels) و سایر تجهیزات پسیو شبکه و همچنین فرآیندهای طراحی، نصب، تست و تضمین عملکرد سیستم مورد نیاز جهت اجرای کابل کشی می‌شود، می‌باشند. اگرچه کابل کشی ساختار یافته نسبت به کابل کشی سنتی هزینه بیشتری را خواهد داشت اما با این حال یک سرمایه گذاری بلندمدت با پایداری و اصول مهندسی و فنی محسوب می‌گردد. بنابراین داشتن یک سیستم شبکه پرسرعت تنها منوط به خرید کالای با کیفیت نیست بلکه اجرای صحیح و رعایت تمامی استانداردها در فراهم آوردن زیر ساخت شبکه کابلی سهیم خواهد بود.

قیمت کابل کشی شبکه به عوامل مختلفی از جمله متراژ بالا (هر چه سازمان بزرگتر باشد متراژ بیشتری نیاز به کابل و داکت است)، تعداد تجهیزات شبکه‌ای مورد نیاز بنا به اهداف و نیازهای سازمان بستگی دارد.

مهم‌ترین دلایل نیاز به یک سیستم کابل کشی ساخت یافته عبارتند از:

• رعایت اصول و استانداردهای فنی و مهندسی و پیروی از قواعد بین المللی در نصب، اجرا و پیاده سازی زیرساخت مناسب.
• پوشش کامل کلیه موارد مربوط به یک کابل کشی ساختار یافته از موارد فنی و تکنیکال گرفته تا مسائل ایمنی.
• جلوگیری از هزینه‌های آتی ناشی از عدم اجرای صحیح کابل کشی و یا استفاده از تجهیزات کابل کشی شبکه نامناسب .
• امکان ارتقاء و تعویض کابل کشی درون ساختمانی در صورت انجام یک کابل کشی استاندارد.
• امکان جابجایی، اضافه کردن و تغییرات در شبکه با وجود مستندات تهیه در طی یک کابل کشی ساختار یافته.
• امکان مدیریت و TROUBLESHOOTING هر چه سریع‌تر و راحت‌تر شبکه جهت عیب‌یابی، تعمیر و نگهداری.

موراد فوق تنها برخی از دلایلی است که با استناد آن‌ها می‌توان یک کابل کشی اصولی را اجرا و پیاده سازی کرد، نکات مهم و ریزی هم در کابل کشی ساختار یافته وجود دارد که به صورت تیتر وار در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود و در مقالات بعدی به تشریح هر کدام می‌پردازیم.

• بکارگیری و استفاده از پریز شبکه بجای اتصال مستقیم.
• نصب تعدادی پریز پشتیبان و رزو جهت استفاده در زمان ارتقاء و توسعه شبکه
• استفاده از داکت و ترانک جهت انتقال و مدیریت کابل‌ها
• استفاده و بهره برداری از تجهیزات کابل کشی شبکه بصورت استاندارد و مناسب
• کابل کشی ساخت یافته با دید توسعه در آینده (وجود زیرساخت مناسب جهت راه اندازی تکنولوژی‌های آینده)
• مستند سازی کلیه فعالیت‌ها نظیر تجهیزات تهیه و خریداری شده، سیستم کابل کشی و توپولوژی بکار رفته، نقشه کابل کشی شبکه و بطور کلی هر چه میزان مستندات بیشتر باشد، فعالیت‌های آینده شبکه مربوطه در مرحله توسعه وارتقاء راحت‌تر و سریع‌تر خواهد بود.
• بهره‌برداری از رک‌های مناسب که قابلیت اتصال به زمین را دارند و از تکنولوژی های نوین و امنیتی بهره می‌برند.
• استفاده از بر چسب برای کلیه تجهیزات داخل رک و پریزها و ….
• پانچ دقیق و فنی سوکت‌ها در هر مرحله
• دقت در فاصله و تعداد نودها بر اساس استاندارد با چشم انداز ارتقاء شبکه در آینده
• دقت در قوس‌ها هنگام کابل کشی و پیچ و خم‌های کابل‌ها و عدم شکست

البته اصول دیگری هم در کابل کشی شبکه وجود دارد که از اهمیت بالایی در این عملیات برخوردار است، برخی از آن‌ها عبارتند از:

• بهره گیری از خدمات مشاوره شبکه از کارشناس فنی و با سابقه این کار
• بهره گیری و استفاده از لوله‌های PVC در دیوارها
• در نظر گرفتن فضای مازاد برای عبور کابل‌ها با احتساب افزایش تعداد کابل‌ها در طرح ارتقاء آینده
• توجه به تعداد تجهیزات ACTIVE شبکه نظیر سوئیچ‌ها در طبقات
• توجه به کابل کشی BACKUP برای مکان‌های ضروری
• محل انتقال کابل‌ها بگونه‌ای انتخاب گردد که در آینده امکان توسعه و ارتقاء آنها توسط کارشناسان به راحتی وجود داشته باشد.
• استفاده از تجهیزات کابل کشی با کیفیت و استاندارد که دارای ضمانت فروش و سلامت و پشتیبانی باشد.
• پیش‌بینی محلی برای عبور کابل‌های فیبر در آینده
• توجه به طول و اندازه patch cord های ایستگاه‌ها که حداکثر 3 متر باشد. (حدالامکان)
• توجه به فاصله نودهای شبکه تا رک که بیشتر از 90 متر نباشد.
• وجود رک مجزا برای هر طبقه (IDF) و هر ساختمان (MDF) که حد الامکان رک‌های هر طبقه به یکدیگر مستقیم متصل نگردند و از طریق رک هر ساختمان با هم ارتباط داشته باشند.
• توجه به سیستم سرمایش و گرمایش و اعلان و اطفاء هر یک از رک ها (دمای اتاق سرور بین 18 الی 24 باشد) (رطوبت حداکثر بین 30 – 50 درصد )
• عدم استفاده از لامپ‌های کم مصرف و از این قبیل موارد  رک‌ها به دلیل تولید گرما و نویز.
• رعایت نکات امنیتی در خصوص رک‌ها (قفل دار، ایمن، قابلیت اتصال به زمین و … )
• توجه به ارتفاع اتاق‌ سرور که نباید از 2.8 متر کمتر باشد.

اجزای کابل کشی ساخت یافته:

Horizontal Cabeling:

به کابل‌کشی در یک ناحیه کاری اصطلاحاً کابل‌کشی افقی و یا Horizontal Wiring گفته می‌شود. این نوع سیم کشی به صورت افقی بالای سقف و یا زیرزمین در یک ساختمان قرار دارد. به رغم انواع کابل، حداکثر فاصله بین دستگاه‌ها 90 متر است. اضافی 6 متر برای کابل‌های پچ در باکس مخابرات در محدوده work area مجاز است، اما طول کابل ها نباید از 10 متر باشد. در واقع  منظور از کابل‌کشی افقی، انجام کابل‌کشی میان تجهیزات داخل اتاق تجهیزات و پریزهای شبکه موجود در اتاق‌های کاری کاربران می‌باشد.

Backbone Cabeling:

کابل کشی پایه‌ای به عنوان کابل کشی vertical cabeling هم شناخته می‌شود که مهم‌ترین قسمت کابل‌کشی در شبکه محسوب می‌گردد. در این نوع کابل کشی اتصال بین اتاق‌های مخابراتی، اتاق‌های تجهیزات، فضاهای دسترسی و ورودی انجام می‌پذیرد. کابل در همان طبقه، از کف تا کف و حتی بین ساختمان‌ها اجرا می‌شود. فاصله کابل بستگی به نوع کابل و امکانات اتصال دارد اما کابل کابل‌های twisted pair تا 90 متر محدود می‌شود. به عبارت دیگر در هر طبقه از ساختمان به اتاقی نیاز است که تجهیزات اصلی مانند سوییچ و … در آن قرار گیرد و کل کابل‌های کشیده شده در ساختمان با آن ختم شوند. این اتاق‌ها با نام اتاق Equipment Room شناخته می‌شوند، در نهایت باید میان این اتاق‌ها و اتاق  Main Cross Room کابل‌کشی‌هایی انجام پذیرد. و از آنجایی که این اتاق در طبقات مختلفی از ساختمان قرار دارند، کابل‌ها باید به صورت عمودی در بین طبقات کشیده شوند.

Work Area:

منطقه کاری به فضایی اشاره دارد که در آن اجزای کابل بین رسانه‌های ارتباطی و تجهیزات مخابراتی نهایی استفاده می‌شود و اجزای کابل اغلب شامل تجهیزات ایستگاه‌ها (تلفن، کامپیوتر و غیره) پچ کابل‌ها و رسانه‌های ارتباطی است.

Telecommunication closet(room & enclosure):

اتاق تجهیزات یا ارتباطات که از آن به عنوان اتاق MC یاMain Cross Room  نام برده می‌شود. در واقع اتاقی است که محل قرارگیری تجهیزات اصلی شبکه، تجهیزات مخابراتی و فریم‌های توزیع می‌باشد. کلیه اتصالات اصلی در شبکه، در این اتاق‌ها انجام می‌گیرد. هر ساختمان باید حداقل یک قفسه سیم کشی داشته باشد و اندازه آن بستگی به اندازه سرویس دارد.

Equipment Room:

این اتاق بر خلاف Main Cross Room  دارای اجزای پیچیده‌تری است  و محل متمرکزی برای نصب تجهیزات در داخل سیستم‌های مخابراتی (سرورها، سوئیچ ها و غیره) و mechanical terminal سیستم سیم کشی ارتباطات است.

Enterance Facility:

تجهیزات ورودی شامل کابل، نقطه تقسیم شبکه، اتصال سخت افزار، دستگاه‌های حفاظتی و سایر تجهیزات که ارائه کننده دسترسی به شبکه خصوصی است را شامل می‌شود.همچنین اتصالات بین داخل و بیرون ساختمان.

در مقالات بعدی در خصوص ساختار سامانه کابل کشی عمومی و عناصر کارکردی کابل کشی عمومی مطالبی ارائه خواهد شد.